CHOROBY PŁUC
Inhalacja czy nebulizacja?
Pojęcia inhalacja oraz nebulizacja są często stosowane zamiennie. Inhalacja jest to pojęcie o zdecydowanie szerszym zakresie. Jest to zabieg mający na celu wdychanie pary, głównie dla nawilżenia dróg oddechowych. Nebulizacja jest zabiegiem leczniczym polegającym na wprowadzeniu leków do układu oddechowego w postaci aerozolu w celu działania miejscowego, jak i systemowego. Rozproszone cząsteczki substancji płynnych lub stałych zawieszone są w gazie (zazwyczaj w powietrzu lub w tlenie) [1], dzięki czemu transportowane są do dróg oddechowych podczas wdechu. Należy pamiętać, że te dwa pojęcia często stosuje się do tej samej czynności, choć zazwyczaj nieprawidłowo. W większości przypadków jeśli lekarz zaleca „inhalację” lekiem to chodzi o nebulizację leku inhalatorem.
Rodzaje inhalatorów
Obecnie na rynku dostępne jest kilka rodzajów inhalatorów, a ich podstawowy podział wygląda następująco:
Inhalatory tłokowe, pneumatyczne, kompresorowe
Inhalatory siateczkowe typu mesh
Inhalatory ultradźwiękowe
Inhalatory tłokowe, pneumatyczne, kompresorowe
Najbardziej popularne ze względu na swoją wszechstronność, ponieważ można stosować w nich wszystkie rodzaje leków do nebulizacji. Składa się z urządzenia zwanego kompresorem oraz pojemnika na lek z rozpylaczem – nebulizatorem.
Kompresor tłoczy sprężone powietrze bezpośrednio rurką do pojemnika na lek. Do rozpylania leku dochodzi w komorze nebulizatora dzięki umieszczonemu w nim rozpylaczowi. Lek dostarczamy do dróg oddechowych poprzez użycie maski lub ustnika.
Inhalatory siateczkowe typu mesh
Inhalator membranowy wytwarza aerozol poprzez wibrującą w szybkim tempie membranę, która zawiera tysiące niewidocznych dla oka dziurek. Niewątpliwie dużą zaletą, tego rodzaju inhalatorów, jest:
- niewielki rozmiar,
- możliwość inhalacji na bateriach lub akumulatorkach,
- cicha praca.
Warto podkreślić, że w inhalatorach typu mesh cząstka martwa praktycznie nie występuje, a co za tym idzie cały lek wlany do głowicy nebulizującej zostaje przekazany w formie mgiełki.
Należy jednak pamiętać, że nie wszystkie leki nadają się do inhalacji poprzez inhalatory typu mesh.
Jak poprawnie podłączyć inhalator (tłokowy, pneumatyczny, kompresorowy) do nebulizacji?
Poprawny proces inhalacji
1. Podłącz do inhalatora wężyk. Z drugiej strony zamontuj pojemnik na lek, czyli nebulizator. Do inhalacji wybierz jedną z dostępnych końcówek.
2. Do nebulizatora wlej odpowiednią ilość leku zaleconą przez lekarza lub skorzystaj z preparatów bez recepty np. sól fizjologiczna czy mgiełka solankowa.
3. Załóż maskę bądź skorzystaj z ustnika. Badania dowodzą, że nie ma różnicy w depozycji leku w płucach w zależności od używanej końcówki. Usiądź wygodnie, oddychaj spokojnie i nie rozmawiaj.
4. Po zakończonej inhalacji pamiętaj o umyciu nebulizatora oraz końcówki. Nie myj rurki! Przez nią przepływa tylko i wyłącznie sprężone powietrze oczyszczone filtrem zamontowanym w inhalatorze.
Higiena części do nebulizacji
- Zestaw do inhalacji należy czyścić po każdej terapii
- Wszystkie elementy należy rozłączyć, przemyć ciepłą wodą i zostawić do wyschnięcia
- Nie należy wycierać zestawu po umyciu – zwiększa to oddziaływanie elektrostatyczne i może doprowadzić do osadzania się leku na częściach inhalatora zmniejszając jej skuteczność
- Filtr wymieniamy zgodnie z zaleceniami z instrukcji obsługi
Najważniejsze parametry inhalatorów
Tempo nebulizacji
Ujmując najprościej tempo nebulizacji określa czas w którym lek zostanie rozproszony w formie aerozolu.
Jeśli tempo nebulizacji wynosi 0,40 ml/min oznacza to, że 2 mililitry leku zostaną rozproszone przez inhalator w ciągu 5 minut . Jeśli pacjentowi zależy na szybkiej inhalacji warto polecić inhalator z wysokim wskaźnikiem przepływu leku na minutę.
Inhalator posiadający ten wskaźnik na poziomie 0,20 ml/min będzie dwa razy wolniejszy niż inhalator posiadający tempo nebulizacji na poziomie 0,40 ml/min.
Wielkość cząstki
Wielkość cząstki wytwarzanej przez inhalator jest bardzo ważna w kwestii docierania leku do określonych obszarów dróg oddechowych.
cząsteczki < 0,8 µm są usuwane wraz w wydychanym powietrzem
cząsteczki 0,8 µm – 3 µm optymalne do penetracji pęcherzyków płucnych
cząsteczki 3 µm – 5 µm dolne drogi oddechowe
cząsteczki > 5 µm górne drogi oddechowe, jama ustna
Wielkość cząstki wytwarzanej przez inhalator jest bardzo ważna w kwestii docierania leku do określonych obszarów dróg oddechowych.
Parametr ten opisywany jest poprzez użycie symbolu µm czyli mikrometru. Jest połączony bezpośrednio z parametrem MMAD czyli Mass Median Aerodynamic Diameter.
MMAD dzieli rozkład wielkości aerozolu na pół czyli jest to średnia przy której 50% cząstek aerozolu jest większych, a 50% mniejszych . Przykładowo jeśli inhalator wytwarza cząstkę na poziomie 2,08 µm (MMAD) oznacza to, że 50% cząstek wytwarzanych przez urządzenie jest mniejszych od 2,08 µm, a 50% większych.
Frakcja respirabilna
Jedną z najważniejszych cech inhalatora wytwarzana przez urządzenie jest frakcja respirabilna (FPF). Jest to procentowy udział cząsteczek w wytwarzanym aerozolu mniejszych od 5 μm .
Analizując obszary depozycji aerozolu w układzie oddechowym jasno widać, że aby lek trafił do płuc powinien mieć cząstkę na poziomie < 5 µm. Stąd podana wartość frakcji respirabilnej informuje nas jaki procent cząstek dostaje się do płuc (im wyższa wartość tym lepiej).
Dla jaśniejszego zrozumienia istoty frakcji respirabilnej, jeśli inhalator ma FPF na poziomie:
- 60% to 12 na 20 wdechów trafia do dolnych dróg oddechowych
- 95% to 19 na 20 wdechów trafia do dolnych dróg oddechowych
Cząstka martwa
Cząstka martwa, zwana wielkością rezydualną to ilość leku, która nie przejdzie w formę areozolu. Niektórzy z producentów określają ją w specyfikacji jako “osad”.
W przypadku inhalatorów membranowych cząstka martwa jest bliska zeru, natomiast w przypadku większości inhalatorów tłokowych cząstka wynosi < 0,5 ml. Ma na to wpływ kilka czynników na przykład gęstość leku.
Maska z dziurkami czy bez?
W 2014 roku zostało opublikowane badanie “Effect of Mask Dead Space and Occlusion of Mask Holes on Delivery of Nebulized Albuterol”, Dr Ariel Berlinski ( “Wpływ martwej przestrzeni maski i zatykania otworów maski na dostarczanie nebulizowanego albuterolu”) Praca naukowa badała, jak różne stopnie zatykania otworów w masce oraz różne wielkości maski (różne martwe przestrzenie) wpływają na ilość albuterolu dostarczanego do otworu ustnego w modelu oddychania spontanicznego dziecka. Użyto symulatora oddychania, aby naśladować wzorce oddychania niemowląt, dzieci i dorosłych, oraz testowano dwie maski różniące się wielkością.
Wnioski z badania są następujące:
-
Ocena zatykania otworów w masce: Zatykanie otworów w masce, zarówno małej, jak i dużej, nie zwiększyło ilości albuterolu dostarczanego w żadnym z wzorców oddychania. Oznacza to, że zatykanie otworów w masce nie przynosi korzyści w kontekście zwiększenia dostarczania leku.
-
Wpływ wielkości maski: Zmiana maski z małej na dużą nie miała wpływu na ilość albuterolu dostarczanego do otworu ustnego dla większości testowanych wzorców oddychania i stopni zatykania. Wyjątkiem była sytuacja, gdy otwory w masce były zatkane w 50% i podczas oddychania o wzorcu dziecięcym, gdzie zanotowano statystycznie istotne różnice.
-
Wpływ wzorców oddychania: Wzorce oddychania wpływały na ilość dostarczanego albuterolu, ale wyniki dla dzieci i dorosłych były podobne.
Podsumowując, badanie wykazało, że zmniejszenie martwej przestrzeni maski ani zatykanie otworów maski nie zwiększa ilości albuterolu nebulizowanego dostarczanego do otworu ustnego przy użyciu nebulizatora o ciągłym wyjściu i maski z dolnym załadunkiem. Praktyka zatykania otworów w masce powinna zostać porzucona, ponieważ nie przynosi oczekiwanych korzyści w dostarczaniu leku.